دیدگاه سیستمی در مدیریت
دوشنبه, ۲۷ بهمن ۱۳۹۳، ۰۵:۵۸ ب.ظ
نگرش سیستمی سازمان و مدیریت
 |
||
|
||
| نگرش سیستمى در چند دهه پایانى قرن بیستم به‌عنوان نظریه‌اى علمى در زمینه‌هاى مختلف علوم (به‌ویژه علوم اجتماعى و انسانی) تأثیرات شگرف و گسترده‌اى بر جاى نهاده است. این دیدگاه در بررسى ویژگى‌هاى سازمان‌ها و مقوله مدیریت و پیدایش نظریه‌هاى نوین نتایج ارزنده‌اى در پى داشته است. | ||
| نگرش سیستمى به مثابه دیدگاهى کل‌گرا، سازمان را ترکیبى از عناصر فنی، انسانى و بیولوژیکى که یک کل را به‌وجود آورده‌اند، تلقى مى‌کند. در قالب این نگرش هر یک از اجزاء و عناصر متشکله سازمان در ارتباط با وظیفه و نقش خود در کلیت سازمان مورد ارزیابى قرار مى‌گیرند. | ||
| نظریهپردازان کلاسیک مدیریت، سازمان را یک سیستم بسته مى‌پنداشتند لذا با آن به‌صورتى که مکانیکى و صرفاً موجودیتى مادی-اقتصادى برخورد مى‌نمودند. با ترقى علمى و گسترش دامنه شناخت و معرفت انسان، و به‌تدریج نظرات ذهنی، تخیلى و نهایتاً غیراصولى درخصوص سازمان‌ها مردود شناخته مى‌شوند. | ||
| امروز، سازمان یک سیستم باز هدفمند محسوب مى‌شود و مدیریت باید با نگرشى جامع به اجزاء آن و بررسى همه جانبه ساختار و جایگاه هر یک از عناصر، عملکرد نهائى سازمان را مورد بررسى و تجزیه و تحلیل قرار داده و اتخاذ تصمیم نماید. | ||
| از دیدگاه سیستمی، هر سازمان اجتماعى با ترکیب و امتزاجى از عناصر مادى و انسانى است که داراى دو زیر سیستم ذیل مى‌باشد: | ||
| - زیر سیستم اجتماعی-انسانى: | ||
| زیرسیستم اجتماعی-انسانى سازمان را نیروى انسانى تشکیل مى‌دهد. این زیرسیستم به‌عنوان اصلى‌ترین و عمده‌ترین زیرسیستم‌هاى سازمان محسوب مى‌گردد. مهم‌ترین خصوصیات این زیرسیستم به مثابه عنصرى متعقل و خردورز، مجموعه‌اى از باورها، اعتقادات، ارزش‌ها، آرمان‌ها، احساسات و عواطف و اهداف است که وجه تمایز عمده و اساسى سازمان‌ها محسوب مى‌شود. | ||
| زیرسیستم اجتماعی-انسانى سازمان‌ها، پیچیده‌ترین و بغرنج‌ترین عناصر به حساب مى‌آید. از این‌رو طراحی، سازماندهى و برنامه‌ریزى آن از اهمیتى استراتژیک برخوردار مى‌باشد. | ||
| - زیرسیستم فنی-مادى: | ||
| زیرسیستم فنی-مادى سازمان‌ها (کلیه تجهیزات فنی، ماشین‌آلات، عناصر فیزیکی، مواد و انرژی) را دربر مى‌گیرد که به سطح تکامل علمى و تکنولوژیکى سازمان‌ها (در سطح ملی) ارتباط دارد. | ||
|
||
| بدون تردید مدیریت نوین سازمان‌ها در آغاز قرن ۲۱ میلادى براى رهبرى و هدایت سازمان‌هاى مختلف نیاز به دانش گسترده و شناخت کامل و دقیقى از خصوصیات این نوع سیستم‌هاى اجتماعى دارد. | ||
| برخى از این اصول و خصوصیات به شرح ذیل بیان مى‌گردد: | ||
| ۱. زیرسیستم اجتماعی-انسانى سازمان‌ها به‌دلیل خصوصیات منحصر به فرد خود (از قبیل قدرت تعقل، فراگیرى و آموزش، ابداع، نوآورى و...) پیوسته سیستم‌هاى اجتماعى را در حال تحول قرار داده و قدرت سازگارى آنها را فزونى مى‌بخشد. | ||
| ۲. محیط‌هاى برونى سازمان‌ها به‌طور مستمر و مداوم، سیستم‌هاى اجتماعى را تحت تأثیر همه‌جانبه قرار مى‌دهند لذا قدرت شناخت مدیریت نوین از کمیت و کیفیت عوامل محیطى در اتخاذ سیاست‌هاى اصولى نقش عمده دارد. | ||
| ۳. اصل هم‌پایانى: | ||
| سیستم‌هاى اجتماعى براساس اصل هم‌پایانى مى‌توانند براى رسیدن به اهداف خود از مسیرهاى متفاوت و راه‌هاى مختلفى استفاده نمایند. به‌عبارت دیگر گرچه اهداف سیستم‌هاى اجتماعى ممکن است کم و بیش مشابه به هم بوده و مراحل یکسانى را مورد نظر داشته باشند. لیکن راه‌هاى دست‌یابى به آن اهداف (با توجه به شرایط خاص هر سیستم اجتماعى و عوامل محیطى آن) مى‌تواند گوناگون باشد. | ||
| توضیح مهم: | ||
| در رابطه با خصلت هم‌پایانى سیستم‌هاى اجتماعى به این نکته اساسى و مهم مى‌توان اشاره کرد که برخلاف آراء نظریهپردازان غربی، مراحل صنعتى شدن براى کشورهاى در حال توسعه مى‌تواند متفاوت از مسیرى باشد که جوامع صنعتى امروز طى نموده‌اند. تجارب برخى کشورها (مانند چین، هند و ژاپن) گواه این امر است که کشورهاى در حال توسعه (از جلمه کشورمان ایران) مى‌توانند از راه‌ها و مسیرهاى دیگرى (غیر از مسیرهاى طى شده جوامع غربى با نتایج نامطلوب اجتماعى و فرهنگی) به مرحله صنعتى و توسعه‌یافتگى دست یابند. | ||
| ۴. خصلت ترکیبى: | ||
| اگر مدیریت نوین، هماهنگى و سازگارى مطلوبى در زیرسیستم‌ها به‌وجود بیاورد، نتیجه حاصله از ترکیب و تلفیق آنها، از جمع جبرى توانائى‌ها و قابلیت‌هاى (عناصر متشکله سیستم‌هاى اجتماعی) بیشتر خواهد بود. این خصلت در به‌کارگیرى روش‌هاى نوین مدیریت (مانند مدیریت مشارکتی، گروه‌هاى بهبود کیفیت کار) در سازمان‌ها تأثیر مطلوبى داشته است. | ||
| مدیریت اقتضائى: | ||
| کاربرد دیگر اصل هم‌پایانى در امر مدیریت سیستم‌هاى اجتماعی، پیدایش نظریه 'مدیریت اقتضائی' است. براساس این دیدگاه ارائه یک حکم واحد و یگانه در خصوص مسائل و تنگناهاى همه سازمان‌ها امرى غیراصولى و غیرمنطقى است. تبیین نظریه اقتضاء (که در عین حال براساس نگرش سیستمى استوار مى‌باشد) بر پایه تفاوت‌‌هاى زیرسیستم‌هاى (هر سیستم اجتماعی) و براساس وجود اختلاف عوامل گوناگون محیطى سیستم‌هاى پایه‌گذارى شده است. | ||
|
در شرایط پیچیده و بغرنج پدیده‌هاى اقتصادی، اجتماعی، سیاسى و فرهنگى و جوامع امروز بشرى (به‌ویژه در آغاز قرن ۲۱ میلادی) و تغییرات و تحولات مستمر و گسترده‌اى که در عرصه‌هاى مختلف فعالیت‌هاى سازمان‌ها (هر لحظه اتفاق مى‌افتد) نظیر ابداعات و اختراعات گوناگون، رقابت فشرده سازمان‌ها در ارائه کالاها و خدمات و... مدیریت اقتضائى از کاربرد وسیع‌تر و دقیق‌ترى براى اداره سازمان‌ها برخوردار شده است. فایل ضمیمه
|
دریافت